Tập cho trẻ dùng bô – Lấy trẻ làm trung tâm

Phương pháp tập cho trẻ dùng bô đã thay đổi rất nhiều trong những năm qua. Ban đầu, các bậc cha mẹ ép con dùng bô (toilet) nhưng cách này thường thất bại. Không chỉ vậy, nó còn khiến trẻ bị các bệnh lý như táo bón, đái dầm. Do đó, các bác sĩ đã cố gắng tìm ra những cách thức khác hiệu quả và phù hợp hơn. Một trong số đó là phương pháp tập dùng bô do trẻ tự định hướng.

Key takeaways

• Quá trình tập luyện theo phương pháp trẻ tự định hướng diễn ra dần dần, lấy ý thích và sự sẵn sàng của trẻ làm trọng tâm.
• 3 yếu tố để trẻ sẵn sàng tập dùng bô (toilet) là: phát triển về vận động, hiểu được hướng dẫn từ cha mẹ và có nhận thức – ý thích riêng.
• Thông thường, thời điểm để trẻ đạt đủ ba yếu tố trên là khoảng 2 tuổi.

Giới thiệu

Phương pháp tập đi bô do trẻ tự định hướng (Child-Oriented Toilet Training Method) được giới thiệu bởi bác sĩ người Mỹ Brazelton. Phương pháp này nhấn mạnh việc tập đi bô nên bắt đầu khi trẻ đã sẵn sàng mà không có sự ép buộc. Xuyên suốt quá trình, cha mẹ là người hướng dẫn, động viên và hỗ trợ để trẻ học được kỹ năng này. Ngoài ra, đây cũng là phương pháp được Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) ủng hộ.

Tầm quan trọng

Không như nhiều bậc cha mẹ nghĩ, học được kỹ năng dùng bô (toilet) thực sự là một cột mốc phát triển quan trọng đối với trẻ.

Đối với cha mẹ

Con biết cách dùng bô sẽ giúp cha mẹ đỡ vất vả và chi phí trong việc thay tã. Nhờ đó, bạn sẽ có nhiều thời gian hơn để làm việc khác và nuôi dạy con. Không chỉ vậy, đây cũng là cơ hội để cha mẹ thắt chặt tình cảm với con.

Đối với trẻ nhỏ

Dùng bô là một kỹ năng phức tạp và hoàn toàn mới lạ đối với trẻ. Do đó, nếu trẻ dùng được bô (toilet), chứng tỏ:

• Trẻ phát triển tốt về mặt vận động. Dùng bô bao gồm nhiều hoạt động: đi, ngồi, lấy đồ vật và gọi cha mẹ hỗ trợ.
• Trí não của trẻ cũng đã phát triển. Trẻ cần cần tự cảm nhận nhu cầu đi tiêu – tiêu tiểu của bản thân, nhịn đi vệ sinh khi cần thiết và mong muốn giữ cho cơ thể được khô ráo – sạch sẽ.
• Thành công trong việc dùng bô tuy nhỏ, nhưng sẽ đóng góp vào sự tự tin và khả năng nhìn nhận bản thân (self-esteem) của trẻ.

Liên quan bệnh lý

Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh tập dùng bô sai cách có thể khiến trẻ gặp các vấn đề như tè dầm, són tiểu hoặc ị trong quần.

Điều kiện để tập cho trẻ dùng bô

Bác sĩ Brazelton cho rằng các bậc cha mẹ nên tập dùng bô khi trẻ đã sẵn sàng. Trẻ được gọi là sẵn sàng khi đạt đủ 3 điều kiện:

• Trưởng thành về mặt vận động (physiologic maturation). Trẻ có thể đi, ngồi, lấy đồ vật, cởi – mặc quần áo.
• Đáp ứng với tín hiệu từ bên ngoài (external feedback). Trẻ có thể hiểu, phản hồi và làm theo những dẫn hướng dẫn từ cha mẹ.
• Sẵn sàng về mặt tâm thần (internal feedback). Trẻ có mong muốn được giữ vệ sinh cho bản thân, biết sạch – bẩn, thích tự lập và có sự hứng thú với những điều mới lạ.

Bao giờ trẻ sẵn sàng

Đọc thêm: Chọn thời điểm để tập cho trẻ đi bô

Hẳn bạn sẽ tự hỏi bao giờ trẻ đạt được các điều kiện trên? Câu trả lời là không có một thời điểm chính xác để bắt đầu tập dùng bô cho trẻ. Mỗi đứa trẻ sẽ có tốc độ phát triển của riêng mình. Sau đây là một số mốc thời gian từ thống kê khoa học bạn có thể tham khảo:

• Khả năng kiểm soát cơ thắt ở hậu môn và bàng quang. Rất quan trọng để trẻ có thể nhịn đi vệ sinh, xuất hiện sớm nhất từ 12 tháng tuổi.
• Trưởng thành về mặt vận động (đi, ngồi, cởi quần áo). Trẻ bắt đầu vận động tốt từ 15 – 18 tháng tuổi.
• Sẵn sàng về mặt tâm thần. Trẻ bắt đầu có mong muốn được giữ vệ sinh cho bản thân, muốn tự lập từ 18 – 30 tháng tuổi.

Như vậy, khoảng thời gian thích hợp để bắt đầu tập đi bô cho trẻ là xung quanh 2 năm tuổi.

Tập dùng bô do trẻ tự định hướng

Khi trẻ đã sẵn sàng dùng bô (toilet) để đi vệ sinh, 4 bước sau sẽ giúp ích cho bạn.

Tập cho trẻ làm quen với bô

• Hãy quan sát và đảm bảo trẻ đạt đủ các yếu tố cần thiết để học cách sử dụng bô.
• Sau khi trẻ đạt 18 tháng đến 2 năm tuổi, bạn hãy mua một chiếc bô phù hợp với con. Sau đó cho trẻ trang trí và chơi với chiếc bô, cần giúp cho trẻ hiểu đây chính là đồ vật của con.
• Mỗi ngày, bạn cho con tham gia các hoạt động cùng chiếc bô. Ví dụ, cho trẻ bận nguyên quần áo và ngồi trên bô, trong khi bạn cho ăn hoặc xem ti vi.
• Làm vậy trẻ sẽ cảm thấy quen thuộc và có mong muốn được sử dụng bô.

Ngừng mặc tã

• Sau khoảng 1 tuần hoặc hơn, bạn bắt đầu cho trẻ ngồi trên bô khi KHÔNG mặc tã.
• Bạn không nên ép trẻ đi tiêu – đi tiểu vào giai đoạn này. Trẻ có thể hoảng sợ khi thấy phân rơi xuống dưới, khiến trẻ tiếp tục nhịn vào những lần ngồi bô sau.

Giai đoạn chuyển tiếp

• Song song với việc cho trẻ ngồi bô mà không mặc tã, bạn hãy tạo một bước chuyển tiếp để trẻ tập làm quen.
• Bước chuyển tiếp rất đơn giản; bạn cho trẻ đi vệ sinh vào tã, sau đó bỏ tã vào bô. Cuối cùng, bạn giải thích cho trẻ đây chính là chức năng của chiếc bô mà trẻ đang sử dụng.
• Sau khi trẻ đã hiểu và quen dần, bạn hãy cho trẻ đi vệ sinh trực tiếp vào bô.

Không ép buộc trẻ

• Khi trẻ có dấu hiệu muốn đi vệ sinh, bạn hỏi trẻ “con có muốn sử dụng bô không?” để trẻ tự đưa ra quyết định.
• Hãy để bô của trẻ ở nơi dễ nhìn thấy và dễ tiếp cận. Khi con có nhu cầu, bạn hãy khuyến khích con tự mình lấy bô ra và sử dụng.
• Bạn cũng nên tạo một lịch trình đi vệ sinh trong ngày. Ví dụ, cho trẻ đi vệ sinh trong bô vào những thời điểm cố định như sau khi ăn hoặc trước khi đi ngủ.

Hiệu quả của phương pháp

Bác sĩ Brazelton cùng cộng sự đã thực hiện nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của phương pháp trên 1170 trẻ em, thời gian theo dõi kéo dài 10 năm, kết quả nghiên cứu như sau:

• Tỷ lệ tập cho trẻ dùng bô thành công là 79.5% (đối với cả hai kỹ năng đi tiêu và đi tiểu bằng bô).
• Lứa tuổi hoàn thiện kỹ năng dùng bô là 33.3 tháng tuổi (khoảng 2 đến 3 tuổi).
• Có 6.5% trẻ không tập được kỹ năng dùng bô lúc 4 tuổi, con số này khi trẻ 5 tuổi là 1.4%.

Như vậy, phương pháp của bác sĩ Brazelton có hiệu quả cao, tỷ lệ thất bại thấp và phù hợp với sự phát triển tâm thần – vận động của trẻ em. Chính vì những lý do này, đây là phương pháp được Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) ủng hộ.

Lời kết

Có nhiều cách để tập dùng bô nhưng không cách nào là phù hợp cho mọi đứa trẻ. Điều quan trọng là mọi thứ phải xuất phát từ ý thích và hứng thú của trẻ. Thấu hiểu, động viên và tôn trọng là những yếu tố sẽ giúp bạn thành công.